Meltdown en Spectre lekken in Windows, Mac en Linux: wat te doen?

Artikel laatst bijgewerkt met nieuwe informatie op 12 januari

Dinsdag is bekendgemaakt dat er in Intel processoren een enorm lek zit, dat Meltdown genaamd is. Een tweede lek, Spectre geheten, zit ook in sommige processoren van AMD en ARM. Heel veel pc's en laptops en een aantal tablets en smartphones zijn daardoor kwetsbaar voor een of meer van deze lekken - waardoor privé-informatie uit het geheugen gestolen kan worden. Voor Windows, Mac en Linux en Android en iOS zijn er - gedeeltelijke - pleisters voor de lekken. Ook web browsers zijn kwetsbaar voor deze geheugenaanvallen. [update 12 januari] En je moet je BIOS/UEFI - via je pc-fabrikant - en grafische kaart van NVIDIA updaten. Zie onderaan dit artikel nieuwe informatie hierover en een lijst met linkjes naar de BIOS/UEFI updates van jouw fabrikant.

Wat zijn het voor lekken?

Het Meltdown-lek maakt het - kort gezegd - mogelijk dat kwaadwillenden het geheugen van de kernel (het hart van het besturingssysteem) kunnen uitlezen - iets wat normaal gesproken niet zou moeten kunnen. Hierdoor kan privé-informatie - zoals wachtwoorden, codes en meer - worden gestolen.

Het Spectre-lek zorgt ervoor dat het geheugen van processen kan worden uitgelezen en dus ook hier kunnen belangrijke gegevens onderschept worden door kwaadwillenden. Het Spectre-lek is echter moeilijker uit te buiten door internet criminelen.

Wie zijn kwetsbaar?

Het Meltdown-lek zit in de processoren van Intel, dus alle computers met 'Intel inside' zijn kwetsbaar, of je nou Windows, Mac of Linux draait maakt niet uit. Ook enkele ARM-processoren voor nieuwere Android-telefoons en -tablets en iOS zijn kwetsbaar.

Het Meltdown-lek is niet heel moeilijk uit te buiten, maar er zijn nog geen actieve aanvallen bekend momenteel. Bovendien zijn er updates voor alle besturingssystemen om het lek te verhelpen of de ernst te verzachten (zie hieronder bij Wat kan ik doen?)
 
Het Spectre-lek zit behalve in Intel-processoren ook in die van AMD en sommige van ARM. En dat laatste zorgt er voor dat behalve meer computers ook mobiele apparaten getroffen zijn, zoals bijvoorbeeld veel Android-telefoons en tablets en iPhones en iPads.

De Spectre-lekken zijn zeer moeilijk uit te buiten door internet criminelen, dus voorlopig hoef je je daar nog weinig zorgen over te maken. Veel software-producenten hebben al gedeeltelijke updates beschikbaar gesteld om de problemen te verminderen, andere zijn updates aan het voorbereiden (zie hieronder).

Wat kan ik doen? Updaten!

Om je zoveel mogelijk te beschermen tegen deze lekken zul je je besturingssysteem, browser, BIOS/UEFI en drivers voor je grafische kaart (NVIDIA) moeten bijwerken naar de laatste versie. Updaten dus! De lekken staan bekend onder de volgende CVE-nummers: CVE-2017-5754 (Meltdown) en CVE-2017-5753 en CVE-2017-5715 (Spectre).

1. Windows, Mac en Linux updaten

Voor Windows 10 zijn gisteren beveiligingsupdates uitgebracht voor de Herfstmakersupdate (1709), de Makersupdate (1703) en oudere varianten die het Meltdown-lek (grotendeels) moeten dichtplakken. De ernst van de Spectre-lekken is ook verzacht.

Windows 7 heeft inmiddels vijf dagen eerder dan gepland de maandelijkse beveiligingsupdate gekregen. Windows 8.1 heeft pas een week later - tijdens de maandelijkse updates op 9 januari - bescherming gekregen tegen Meltdown en Spectre. Waarom Windows 8.1 moest wachten is onduidelijk.

Microsoft raadt verder aan om ook toekomstige firmware-updates van Intel en AMD of pc-fabrikanten als HP, Dell, Lenovo enzovoort te installeren voor betere beveiliging.

De pleisters voor Windows worden alleen aangeboden/kunnen alleen geïnstalleerd worden als de virusscanner op je pc geschikt is voor de aanpassingen die aan de kernel gedaan worden. Veel virusscanners krijgen daarom een update/hebben een update gekregen. Die zul je eerst moeten installeren voordat je de Windows Update kunt binnenhalen! Check hier of jouw virusscanner bijgewerkt is voor de Meltdown- en Spectre-updates van Windows.

[Update 10 januari]
Computers met sommige, oudere, AMD-processoren kunnen niet overweg met de update voor Windows 7 en starten niet meer op! Microsoft heeft de update voor deze processoren tijdelijk teruggetrokken.

macOS 10.13.2 heeft begin december het Meltdown-lek al deels verholpen of verzacht. Volgens de Meltdown-onderzoekers zijn er patches voor OS X (de oude naam van macOS). Apple Insider heeft bronnen binnen Apple die - net als beveiligingsonderzoeker Ionescu - stellen dat macOS 10.13.2 het Meltdown-lek grotendeels fixt en dat in macOS 10.13.3 (dat nog uit moet komen) enkele aanvullende beschermingsmaatregelen zullen zitten.

[Update 5 januari]
Apple heeft inmiddels een verklaring uitgegeven waarin het bedrijf stelt dat de ernst van het Meltdown-lek al verzacht is door macOS 10.13.2 en iOS 11.2. Voor de Spectre-lekken - die volgens Apple en anderen een stuk moeilijker uit te buiten zijn - worden de komende dagen updates uitgebracht voor macOS, iOS en browser Safari.

[Update 9 januari]
Apple heeft een aanvullende update voor macOS High Sierra 10.13.2 uitgebracht die extra beveiligingsmaatregelen neemt tegen de Spectre-lekken in de Intel-chips in Macs, iMacs en MacBooks.

Voor de diverse Linux-distributies zijn updates uitgebracht - of komen binnenkort updates uit - die de kwetsbaarheden oplossen. Ubuntu en Linux Mint hebben op 9 en 10 januari updates uitgebracht.

Voor Android plakken de maandelijkse beveiligingsupdates van januari 2018 zowel de Meltdown- als Spectre-lekken dicht. Of en wanneer deze op jouw Android-toestel komen hangt van de fabrikant af. (Gevorderden kunnen bij ARM opzoeken of de processor in hun Android-toestel op deze lijst voorkomt en wat dan de kwetsbaarheid zou zijn).

2. Ook browsers krijgen updates!

Behalve je besturingssysteem zul je ook je browsers moeten bijwerken! Aanvallen die misbruik maken van Meltdown en Spectre zijn ook mogelijk via je browser. Criminelen kunnen proberen om - met kwaadaardige JavaScript-code op websites - gegegevens uit het browsergeheugen te stelen. Op die manier zouden kwaadwillenden wachtwoorden en codes buit kunnen maken.

Microsoft heeft eergisteren beveiligingsupdates voor Windows 10 uitgegeven waarin ook de 'Meltdown- en Spectre-lekken' in Edge en Internet Explorer grotendeels verholpen worden.

Mozilla heeft gisteren Firefox 57.0.4 uitgebracht dat de lekken oplost.

Apple heeft op 9 januari een update voor macOS uitgebracht die extra beveiliging brengt voor browser Safari (en zijn WebKit-engine) tegen de Spectre-lekken.

Google zal op 23 januari Chrome 64 uitbrengen.

3. Firmware updates BIOS en UEFI

Intel en AMD hebben samen met pc-fabrikanten als Dell, HP, Lenovo en anderen firmware-updates uitgebracht voor de lekken, of brengen die de komende weken uit (meestal in januari of februari). De lekken zitten namelijk in de processoren van Intel en AMD en deze kunnen worden verholpen of verzacht via BIOS-updates (bij het opstarten van je pc kun je in de BIOS komen). Intel stelt dat pc's van de laatste vijf jaar een BIOS/UEFI update krijgen. Microsoft raadt ook aan om voor optimale beveiliging de BIOS/UEFI updates te installeren. AMD stelt de komende weken ook microcode updates voor zijn processoren beschikbaar die via pc-fabrikanten en/of Windows Update en Linux updates te downloaden zijn.

Om helemaal veilig te zijn moet je de updates voor je besturingssysteem én de firmware-updates voor BIOS/UEFI installeren. Installeer eerst de beveiligingsupdates voor Windows of Linux (zie hierboven) en dan pas de firmware-updates! (Voor Mac zijn er geen firmware-updates).

Wij geven van een aantal pc-fabrikanten de pagina waarop je de BIOS/UEFI updates kunt downloaden. Kies het exacte model van je pc uit de soms lange lijst en volg nauwgezet de instructies van de fabrikant (of liever: laat de update door gevorderden of professionals uitvoeren)!

Bekijk hier de BIOS/UEFI updates van:
Dell
HP
ASUS (updates)
IBM (updates)
Lenovo (scroll naar beneden voor updates)
ACER (nog geen updates beschikbaar)

> Of zoek hier de BIOS/UEFI updates van je pc fabrikant op in de lijst die Microsoft geeft
(Acer, ASUS, Dell, Fujitsu, HP, Lenovo, LG, Panasonic, Samsung, Surface, Toshiba, Vaio)

Als er nog geen BIOS-update aanwezig is kan die voor nieuwere modellen nog komen (zie de datum die vaak genoemd wordt). Oudere pc's (vijf jaar of ouder) worden vaak niet meer bijgewerkt.

4. Updates voor grafische kaarten

NVIDIA heeft updates van zijn grafische drivers uitgebracht die moeten beschermen tegen de kwetsbaarheden in Intel- en AMD-processoren. Je kunt dus checken of er updates voor jouw model NVIDIA-videokaart zijn (kies het juiste model!).