Privacy (4) Anoniem internetten zonder IP-adres achterlaten met proxy, VPN en TOR

Onderdeel in dit artikel over VPN is bijgewerkt op 15 november 2018

Iedereen heeft inmiddels - dankzij klokkenluider Edward Snowden - wel gehoord van PRISM, het spionage-programma van de Amerikaanse overheid en de NSA (National Security Agency), waarmee internetters in de gaten worden gehouden. Om anoniem te internetten heb je een paar hulpmiddelen tot je beschikking. Wij geven tips voor surfen zonder je IP-adres achter te laten. Of de methodes met proxy, VPN en TOR 100% waterdicht zijn blijft de vraag. Vandaag deel 4 in een serie over spionage en privacy.

IP-adres verhullen
Sporen uitwissen op je eigen pc of de privé-modus van je browser gebruiken heeft zin om spiedende ogen thuis te slim af te zijn, maar als je op internet zit laat je nog heel wat andere sporen achter. Het belangrijkste is misschien wel je IP-adres, ofwel je huisnummer op het wereldwijde web.

Want je unieke IP-adres - waarmee je pc is te indentificeren - is altijd zichtbaar, en dus is altijd te achterhalen dat je bepaalde websites hebt bezocht via je ISP of via de logbestanden van de websites zelf. Om anoniem te worden op internet heb je andere middelen nodig.

Proxy-servers
Een methode om je IP-adres te verbergen is gebruikmaken van een proxy-server. Dit gaat kort gezegd als volgt in zijn werk: je computer maakt via de proxy-server verbinding met websites die je bezoekt. Het lijkt dan net alsof je het IP-adres van de proxy-server hebt. Je eigen IP-adres wordt niet doorgegeven aan de sites die je bezoekt. Voordeel is dat je op deze manier geblokkeerde websites kunt bezoeken (PirateBay bijvoorbeeld) en andere webfilters en censuur kunt omzeilen. Ook kun je zo gebruikmaken van webdiensten die alleen in bepaalde landen aangeboden worden.

Er zijn - als je zoekt op internet - duizenden gratis open proxy servers waar je gebruik van kunt maken (lees hier hoe je handmatig proxy servers kunt instellen in je browser: Internet Explorer | Google Chrome | Firefox). Probleem is dat je niet weet hoe veilig deze proxy-servers zijn en wat ze met jouw gegevens doen (want deze proxy-servers weten natuurlijk wel je IP-adres). Een VPN is daarom beter.

VPN met ProtonVPN of TunnelBear
Het voordeel van een VPN (virtual private network) boven een proxy is dat je verbinding versleuteld (beveiligd) is en dat anderen niet je internetverkeer en gegevens kunnen onderscheppen. Op open, onbeveiligde wifi-netwerken is dit een voorwaarde.

Gratis VPN programma's zijn het Zwitserse ProtonVPN (onze aanbeveling, omdat je hier geen reclame of datalimiet hebt) en TunnelBear. Deze freeware is beschikbaar voor Windows, Mac, Linux, iOS en Android. De software maakt een VPN-verbinding met beveiligde proxy servers. Dit zorgt er voor dat je via een versleutelde verbinding kunt internetten. En met deze VPN software kan ook je eigen IP-adres niet achterhaald worden.

Bovengenoemde programmaatjes zijn vooral bedoeld om veilig te surfen op open wifi-netwerken (hotspots) op vakantie of in openbare gelegenheden. En je kunt eveneens naar websites surfen die geblokkeerd zijn (geo-blokkades). De gratis versies hebben wel vaak beperkingen (zoals reclame, data- of tijdslimiet of snelheidsbeperking), maar zijn prima te gebruiken.

De Opera browser heeft trouwens zelf een eigen ingebouwde VPN.

Behalve commerciële VPN-diensten als ProtonVPN en TunnelBear heb je het roemruchte TOR, dat op iets andere wijze werkt en veel gebruikt wordt door dissidenten, klokkenluiders, journalisten, activisten en vrijheidsstrijders.

TOR: The Onion Router
TOR staat voor The Onion Router. TOR is een open netwerk - beheerd door vrijwilligers - dat bestaat uit verschillende knooppunten (onion routers, ofwel servers) die ervoor moeten zorgen dat communicatie anoniem verzonden wordt zonder dat afzender of bron bekend is.

Wikipedia legt de werking van TOR als volgt uit:
Onion routing (OR) is een techniek voor anonieme communicatie via een computernetwerk. Berichten worden herhaaldelijk versleuteld en vervolgens verzonden via verschillende netwerknodes genaamd onion routers. Het valt te vergelijken met het pellen van een ui: elke onion router verwijdert een laag van encryptie om de navigatie-instructies te ontdekken en stuurt het bericht naar de volgende router, waar dit wordt herhaald. Dit voorkomt dat intermediaire nodes in het netwerk de herkomst, bestemming, en inhoud van het bericht kunnen achterhalen.

Met TOR kun je dus je locatie/IP-adres verbergen, maar de communicatie zelf is - als deze het TOR-netwerk verlaat - niet versleuteld (alleen binnen het TOR-netwerk zelf bij de tussenliggende knooppunten is deze beveiligd).

De bekende beveiligingsexpert Bruce Schneier vertelt dat een Zweedse beveiligingsonderzoeker vijf TOR-knooppunten had opgezet en het uitgaande - niet versleutelde - verkeer daarvan onderschept had. Hierin vond hij diverse mail-adressen en wachtwoorden van bijvoorbeeld ambassades uit derde wereld-landen en bedrijven. En zo kan de bron van de berichten indirect achterhaald worden aan de hand van een e-mail-adres.

Belangrijke les is dus dat je zelf voor de versleuteling van je berichten moet zorgen. Daar zorgt TOR niet voor. De communicatie binnen het TOR-netwerk is beveiligd, maar alles wat naar buiten komt niet.

TOR browser bundel
Je kunt het makkelijkst gebruikmaken van het TOR-netwerk met de TOR browser bundel, die wordt aangeboden door het TOR-project. Deze TOR-browser is een aangepaste versie van Firefox.

Download TOR browser bundel voor Windows, macOS en Linux

Bij gebruik van de TOR browser bundel wordt aangeraden om de standaardinstellingen niet te veranderen en geen plugins of extensies aan te zetten of te installeren (omdat die je locatie kunnen verraden).

Tot slot
Als het van levensbelang is dat je IP-adres en je identiteit niet achterhaald kunnen worden - zoals in landen met dictatoriale regimes - dan is het maar de vraag of bovengenoemde methoden 100% waterdicht zijn.

Proxies zijn veilig bij de gratie van de beheerders ervan. Als deze kwade bedoelingen hebben dan kunnen ze al je gegevens makkelijk achterhalen. Bij commerciële bedrijven geldt dit natuurlijk net zo - en je weet niet of er achterdeurtjes voor veiligheidsdiensten zijn opengelaten en wat ze doen als de overheid gegevens opeist.

Zelfs TOR is niet 100% veilig. De afgelopen weken werd gemeld dat verouderde software op TOR-servers de NSA in staat zou stellen om veel versleuteld gegevensverkeer op het TOR-netwerk te onderscheppen en te lezen. Sowieso zou de NSA verschillende versleutelingsmethoden kunnen kraken - al dan niet via ingebouwde achterdeurtjes. 

En ook in de TOR-browser worden soms beveiligingslekken uitgebuit die de identiteit van zijn gebruikers kunnen openbaren. TOR adviseert daarom om JavaScript uit te schakelen en zelfs maar geen Windows te gebruiken.

Ten slotte zorgt het open karakter van TOR ervoor dat mensen (en geheime diensten dus misschien ook) zelf een TOR-knooppunt kunnen opzetten om gegevens te onderscheppen.

Dit laatste toont des te meer de noodzaak aan van het versleutelen van berichten, gegevens en verbindingen. In het volgende deel van deze serie over privacy bespreken we daarom encryptie van gegevens en mailberichten, beveiligde verbindingen en meer.

Tips, correcties, aanvullingen en je mening over dit onderwerp zijn van harte welkom in de reacties hieronder!